toekomstcongres - frontpage
	Koepeltekst - Inhoud Samen kansen scheppen Optornen tegen uitsluiting en onzekerheid Kostbare tijd en schaarse ruimte Het milieu als bron van welvaart, gezondheid en werk Kennis is macht Wat mensen bindt: de pijlers van de democratie De maakbaarheid van de samenleving Het middenveld tussen staat, straat en markt Partijen moeten partijdig zijn 1. Samen kansen scheppen We leven in één van de meest welvarende streken van de wereld, en zelfs één van de rijkste streken van Europa. Zeker, die welvaart is kwetsbaar. Economisch kwetsbaar, door de harde concurrentiestrijd in Europa en in de wereld. Ecologisch kwetsbaar, omdat onze welvaart gebaseerd is op heel wat verspilling en aantasting van het milieu. Sociaal kwetsbaar, omdat een samenleving die verbrokkelt en grote groepen mensen uitsluit, een zwakke samenleving is. Een modern socialisme pakt die kwetsbaarheid aan en wil er vooral voor zorgen dat zoveel mogelijk mensen het goed hebben, zowel vandaag als morgen. Zo simpel is dat. Wat we vandaag voor onszelf willen, moeten we ook aan de komende generaties, aan onze kinderen en kleinkinderen kunnen garanderen. Dat is de nieuwe solidariteit tussen generaties. Als mensen samen vechten voor een beter bestaan voor zichzelf en hun kinderen, vinden ze in ons een bondgenoot, want als socialisten willen we precies de sociale voorwaarden scheppen waardoor een rijke samenleving ook een samenleving kan zijn waarin iederéén het goed heeft. We willen geen samenleving waarin een kleine minderheid zich alles kan permitteren en overal aan de touwtjes trekt. We willen een samenleving waarin iederéén gerespecteerd en gewaardeerd wordt. Respect voor wie je bent. Waardering voor wat je doet. We zijn allemaal verschillend en dat is maar goed ook. Maar omdat we zo verschillend zijn, hoeven we nog niet door iedereen verschillend gewaardeerd te worden. Daarom kiezen we resoluut voor een samenleving waarin iedereen gelijke kansen krijgt: niet alleen bij de start, maar het hele leven lang. Wie pech of onkans heeft, wordt niet meteen in het verdomhoekje geduwd, maar moet nieuwe kansen krijgen. Mensen die van huis uit niet zoveel meekrijgen, hebben een extra zetje nodig. Ook de meest kwetsbare mensen moeten volop aan het sociale leven en het cultuurleven kunnen deelnemen. Het gaat dus niet alleen om gelijke kansen. Het gaat vooral om de middelen en de mogelijkheden, de talenten en de bekwaamheden om die kansen ook met beide handen te kunnen grijpen. Een eerlijke verdeling van de middelen en de mogelijkheden waarover iedereen moet kunnen beschikken - van kennis, inkomens en macht - reikt veel verder dan wat we vandaag kennen. Als we kennis, vaardigheden en capaciteiten eerlijker willen verdelen, moeten we vooral de voorwaarden scheppen voor een evenwichtig gezinsleven waarin iedereen aan zijn trekken komt, voor een degelijk onderwijs en levenslang leren en voor behoorlijke voorzieningen (zoals huisvesting, gezondheidszorg én cultuur) die voor iederéén moeten toegankelijk zijn. Kortom, het gaat erom de bagage waarmee iedereen door het leven moet gaan, eerlijk te verdelen. Het oude (her)verdelingsvraagstuk krijgt daardoor een nieuwe dimensie. Het komt er niet alleen op aan om de welvaartskoek achteraf eerlijk te verdelen. Het scheppen van welvaart - zeg maar het bakken van de koek zelf - is minstens even belangrijk. Het is het bakken van de welvaartskoek die voor werk zorgt: daar moet iedereen kunnen aan deelnemen, ook door het werk te herverdelen. Juist bij het scheppen van welvaart moeten we vermijden dat mensen binnen- of buitengesloten worden, dat het milieu vervuild wordt, dat onze gezondheid op het spel wordt gezet. Meer dan vroeger moet er dan ook op de bronnen van de welvaart ingegrepen worden: kennis en communicatie, opleiding en vorming, natuur en milieu worden de belangrijkste succesfactoren voor een duurzame welvaart. De op de spits gedreven tegenstellingen tussen welvaart en welzijn, tussen het economisch goed doèn en zich sociaal goed voèlen, moeten daarmee uit de wereld geholpen worden. Het ene kan niet zonder het andere. Goed onderwijs doet ook een economie goed draaien. Bedrijven die volop in het milieu investeren, investeren in hun toekomst. Een goede sociale zekerheid zorgt ervoor dat mensen voor verandering durven kiezen. Wie zijn kop uitsteekt, moet weten dat niet elke misser genadeloos wordt afgestraft. Wie pech heeft, moet op een goede opvang en nieuwe kansen kunnen rekenen. Zoals de samenleving vandaag in elkaar zit, blijven die tegenstellingen in alle scherpte bestaan. Elke dag opnieuw blijkt dat er meer ongelijkheid en onzekerheid in deze samenleving bestaan dan ons lief is. Mensen krijgen niet overal dezelfde kansen, hun mogelijkheden blijven onderontwikkeld, hun capaciteiten worden onderbenut. Dat is ónze samenleving niet. Tegen dat kapitalisme revolteren we. Dat willen we stap voor stap veranderen. Zo werkt een modern en democratisch socialisme. De harde wetten van de economie moeten gecorrigeerd en bijgestuurd worden. De kansen moeten resoluut herverdeeld worden om uitsluiting en discriminatie tegen te gaan. De middelen en de mogelijkheden moeten eerlijker verdeeld worden, om iedereen aan zijn trekken te laten komen. Rechtvaardige belastingen en een stimulerende sociale zekerheid zullen daarbij altijd een centrale rol spelen. De druk op kapitaalinkomsten, vervuilende activiteiten en toegevoegde waarde is te laag, terwijl de druk op arbeid te hoog is. We kunnen ons best een stevige verzorgingsstaat veroorloven, zolang we niet doorgaan die te financieren uit lasten op arbeid. Het omgekeerde is ook waar: als we de lasten niet weten te herverdelen, zal de verzorgingsstaat onvermijdelijk afbrokkelen. Het volstaat echter niet om uitsluitend naar de (her)verdeling van de inkomens te kijken. Een eerlijke verdeling van de middelen en de mogelijkheden om zich te kunnen ontplooien, heeft met meer te maken dan met inkomens en uitkeringen: het gaat om respect voor elkaar, bezorgd zijn en voor elkaar zorgen, werk voor iedereen die wil werken, gelijke toegang tot onderwijs en gezondheidszorg, cultureel zelfbewustzijn dat de creativiteit van de mensen bevordert, recht voor iedereen, een schoon milieu en een veilige buurt, inspraak en overleg. Kortom, het gaat om kwalitatieve veranderingen, om veranderingen in de kwaliteit van het leven die verder reiken dan de louter materiële welvaart. Geen enkel beleidsterrein ontsnapt aan die (her)verdeling van middelen, mogelijkheden en macht. We moeten iedereen telkens weer de kans geven om zijn steentje tot de welvaart bij te dragen. We moeten op alle vlakken een dam opwerpen tegen uitsluiting en discriminatie. Dat veronderstelt een brede solidariteit, die met mensen, centen en harde structuren te maken heeft. De herverdeling van de gezinstaken, de herwaardering van het beroepsonderwijs, de wijkontwikkeling in de meest kwetsbare buurten, het recht op basismobiliteit voor wie geen auto heeft, een betaalbare rechtsbijstand voor iedereen die zich geen dure advocaten kan permitteren ... zijn even belangrijk als rechtvaardige fiscaliteit en sociale zekerheid. De herverdeling van de arbeid is in de komende jaren voor ons de belangrijkste solidariteitstest: het gaat om de herverdeling van arbeid die voor een rechtvaardig loon en erkenning moet zorgen, maar ook om de herverdeling van inkomens, van taken tussen hoger- en lagergeschoolden, van taken binnen en buiten het gezin. Kortom, daar is een kwaliteitssprong voor nodig, want werk, welzijn en zorg herverdelen is blijkbaar nog moeilijker dan centen herverdelen. De veranderingen die we op het oog hebben, moeten meteen een antwoord geven op de veranderingen in de samenleving die zich scherp aan het aftekenen zijn: de uitsluiting als nieuwe sociale kwestie; tijd en ruimte die steeds kostbaarder worden; het milieu als bron van welvaart, gezondheid en werk; de evolutie van de informatiemaatschappij naar een kennismaatschappij; de toenemende onderlinge afhankelijkheid binnen Europa en op wereldvlak. Deze veranderingen in de samenleving bepalen mee de maakbaarheid van de samenleving, die zeker voor ons als socialisten de raison d'être is van de politiek. Wij moeten van die veranderingen geen schrik hebben. De tijd van de verstarde dogma's is nu wel voorbij. Zekerheid krijg je alleen door verandering. Wat afwijkt van de gangbare normen, wat inbeukt op bestaande grenzen, vormt een signaal om maatschappelijke verstarring om te buigen tot vernieuwing.