YERLEŞME DÜZENİ

Ülkemizin ekonomik ve toplumsal yapısındaki hızlı gelişme ve değişme, yerleşme düzeninde önemli değişimlere ve dönüşümlere neden olmaktadır. Gelişme sürecinde; insan sağlığının korunması, yaşam kalitesinin arttırılması, doğa ile insan ve toplum yaşamının uyumlu hale getirilmesi gereklidir. Bu gereklilik çağımızda çok özel bir önem kazanmıştır. Sanayileşmeyi, büyüme ve kenteleşmeyi hızlandırarak sürdürürken, gelişme hızını kesmeksizin, bu olguların yaratacağı olumsuzlukları da planlı ve kararlı bir biçimde önleyecek yeni politikalara gereksinim vardır.

Ülkemizimn gerçekleri, yerleşme düzenine ilişkin olarak, her düzeyde ve her kademede; düzenleyici, özendirici ve yol gösterici nitelikte bir planlamanın gerekliliğini ortaya koymaktadır. Cumhuriyet Halk Partisi; liman, havaalanı, karayolu, demiryolu, barajlar ve haberleşme gibi kalkınmayı ve kentleşmeyi doğrudan etkileyen temel altyapıların, bölgesel kalkınma hedeflerine ve çevre düzeni planlarına uygun olarak programlanmasını sağlayacaktır. Cumhuriyet Halk Partisi, verileşme düzenine ilişkin genel planlama faaliyetlerini, aşağıda belirtilen beş kademeli bir planlama anlayışı içinde sürdürecektir.

  1. Bölgesel Planlama Cumhuriyet Halk Partisi, ulusal bütünlüğün sağlam temellere oturtulabilmesi, demokrasinin kökleştirilip, geliştirilebilmesi ve fırsat eşitliği içinde herkesin refahtan payını alabilmesi için, bölgesel gelişme ile bölgeler ve yöreler arası eşitsizliklerin giderilebilmesini eş zamanlı olarak gerçekleştirme kararındadır. CHP, bölgelerin ve bölgeler içindeki alt bölgelerin; kaynaklarını, olanaklarını, gelişme potansiyellerini, ülke bütünlüğü içindeki yerlerini ve ağırlıklaraını belirleyerek, fizikî boyutu da içeren bölge planı yapılmasını sağlayacaktır.
  1. Çevre Düzeni Planlaması Cumhuriyet Halk Partisi, bölgesel planlama çerçevesinde, doğanın, çevrenin ve tarihsel kültür mirasının korunmasına ilişkin ilkeleri; bölgenin yeraltı, yerüstü kaynaklarının, fiora ve fauna değerlerinin korunduğu arazi kullanma kararlarını, dengeli ve sağlıklı kentleşme kuralları ile uygulamaların sıralanmasını ve zamanlamasını içeren çevre düzeni planlarının yapılmasını sağlayacaktır. Bölgesel ölçekte uyumları sağlanmış olan çevre düzeni planları; yerleşme düzeninin ana yapısını oluşturacak ve yerleşme dokusuna ilişkin temel saptamaları ve kararları içerecektir
  1. Nazım İmar Planları Kent özelliklerri taşıyan tüm yerleşme merkezleri ile yakın çevreleri, gelişme alanları ve mücavidr alanları için Nazım İmar Planları yapılacaktır. Nazım imar planlarının, hazırlanması, uygulanması ve değiştirilmesi konularında, merkezî idare ve taşra örgütleri ile yerel yönetimler ile ilgili meslek kuruluşları arasında kapsamlı ve dengeli bir işbirliği sağlanacaktır.
  1. Kentsel Planlama Kentsel planlama; kentlerin formunu ve yapılaşma koşullarını belirleyen imar planları kavramını da içeren, ancak daha geniş bir çerçevede kentsel sorunların tümünü kapsayan, bu sorunların çözümü için, kararlar, politikalar ve mekanizmalar öneren bir kavram olarak değerlendirilecektir.
  1. Kırsal Planlama Cumhuriyet Halk Partisi, kırsal planlama kavramını; kırsal alandaki yerleşme birimlerinin yer seçimleri yapılarak konumlandırılması, iç düzenlemelerin yapılması, aralarındaki ulaşım, haberleşme ve pazar ilişkilerin kurulması ile, kırsal alanın tüm doğal zenginliklerini, orman, toprak ve hayvan varlıklarının geliştirilerek ekonomiye kazandırılması olarak tanımlanmaktadır.
Ülkemiz hızlı bir kentleşme süreci yaşamaktadır. Ancak, kentleşme süreci sağlıklı ve düzenli işlememektedir. Cumhuriyet Hak Partisi; kentleşmenin, bölgesel planlama ve çevre düzeni planları çerçevesinde, sağlıklı ve düzenli bir süreçte gerçekleşmesini, bu doğrultuda yeni kentsel politikalar üretilmesini ve kentleşme sürecinin, yerel yönetimlerin sorumluluğuna devredilmesini öngörmektedir.

  1. Yerleşme Düzeninde Kademelendirme Köylerden, metropollere kadar bütün yerleşme birimleri, işlevlerine, etki alanlarına ve büyüklüklerine göre anlamlı bir kademelenme içinde, bölgesel kalkınma hedeflerine ve çevre düzeni planlarına uyumlu olarak değerlendirilecek ve oluşturulacaktır.
  1. Kentsel Arsa Kentlerimizde yaşanan plansız gelişmenin ve çarpık yapılaşmanın temel nedeni, zamanında ve yeterli düzeyde, kentsel altyapısı ve imar hakkı olan arsa üretilmemiş olmasıdır. Cumhuriyet Halk Partisi, kentlerimizin gelişmesi ve çağdaşlaşması için; kentsel planlama çerçevesinde, gelişme dinamiklerini ve gelişme zamanlamasını gözetecek biçimde, donatılı ucuz, kentsel arsa üretilmesini mutlaka sağlayacaktır. Bu amaçla, yeni yasal düzenlemeler ve yeni kurumlaşmalar gerçekleştirilecektir.
  1. Kentsel altyapı; yol, su, kanalizasyon, enerji ve haberleşme gibi fizikî ve teknik donanımlar yanında; eğitim, sağlık, dinlence ve eğlence tesisleri, yeşil alanlar ile yönetim ve alışveriş merkezleri gibi sosyal donanımları içermektedir. CHP yönetimindre; sağlıklı ve düzenli kentleşmenin en önemli gereksinimi olan kentsel altyapı, kentsel gelişmenin önünde gidecek biçimde planlanıp gerçekleştirilecektir.
  1. Kentleşme Fonu Kentleşme süreci; yeni değerler, yeni olanaklar ve fırsatlar yaratan, katma değeri yükselten, bu arada yüksek düzeyde rant oluşturan dinamik bir olgudur. Ancak, kentlerde yaratılan değerlerden kentlere dönen paylarm çok düşük düzeylerdedir. Cumhuriyet Halk Partisi, gerek imar planlamaıs gerekse kentsel arsa üretilmesine ilişkin yeni bir yasal ve kurumsal düzenleme yaparak, kentleşme ile oluşan değer artışlarının önemli bir bölümünü Kentleşme Fonu'na aktararak toplumsallaştırracaktır. Bu fon kentleşmenin finansmanında kullanılacaktır.
  1. Metropoller Gelişme potansiyelinin ve gelişme dinamiklerinin yüksek olduğu yörelerde, kentler hızla büyüyerek ve birleşerek metropoller oluşturmaktadır. Varolan metropoller daha da büyümekte, yer yer yeni metropoller ortaya çıkmaktadır. Ancak, gelişmeyi yönlendirebilecek nitelikte metropol yapılanması ve metropol yönetimi sağlanamamıştır. Meteropoller, Bölgesel planlama çerçevesinde en üst düzeyde yönetici ve yönlendirici merkez olarak yeni bir yapılanmaya ve yeni bir yönetim anlayışına kavuşturulacaklardır.
  1. Kentsel Yerleşmeler Yerleşme düzeninin omurgasını oluşturan kenetsel yerleşmeler, büyüklükleri ve etkinlikleri açısından farklılıklar taşımaktadır. Cumhuriyet Hak Partisi, kentsel yerleşmelerin dengeli bir planlama ve uygulama sürecine sokulmasını ve kentlerin iç yapılanmasında ve büyümelerinde, altyapı ve sosyal donanıma bağımlı bir politikanın sürdürülmesini sağlayacaktır.
  1. Turistik Yerleşmeler Ülkemizini turizme dönük zenginlikleri, turistik yerleşmelerin hızla gelişmesinli ve yoğunlaşmasını sağlamıştır. Cumhuriyet Halk Partisi, turistik yerleşmeleri destekleyecek, bunların planlanması, oluşturulması, geliştirilmesi ve yönetimleri ile ilgili özel kurumlaşmalar ve yasal düzenlemeler yapacaktır.
  1. Kırsal Yerleşmeler Ülke nüfusunun beşte ikisi hala kırsal yerleşmelerde yaşamaktadır. Kırsal yerleşmelerin önemli bir bölüm.ü depremlerden ve öteki doğal afetlerden etkilenmekte, bir bölümü de köy altı yerleşme birimlerinden, mezra ve kom'lardan oluşmaktadır. Bu yerleşme dokusu, kapalı ekonominin ve ilkel tarım ilişkilerinin ürünüdür. Ne ekonomik ne yönetsel, ne de sosyal açıdan rasyonel olmayan bir yerleşme dokusudur. Cumhuriyet Halk Partisi, dağınık kırsal yerleşmelerin, rasyonel ölçülere ulaşabilmesini özendiren önlemler alacak ve destekler sağlayacaktır. Bu bağlamda, dağınık yerleşim birimlerinin belirli çekim merkezlerinde toplulaştırılması hedef alınacaktır.
Barınma'da temel sorun, barınma ortamının, barınma niteliğinin ve barınma kalitesinin geliştirilmesidir. Cumhuriyet Halk Partisi, barınmaya ilişkin yeni politikalar aşağıdra belirtilen beş başlık altında, geliştirilerek uygulanmaya koyacaktır.

  1. Nüfus Artışı ve İç Göç Ülkemizde hızlı nüfus artışı yanında, özellikle metropollere ve büyük kentlere yönelik olarak büyük bir iç göç yaşanmaktadır. Cumhuriyet Halk Partisi, hızlı nüfus artışını, aydınlatıcı ve özendirici önlemlerle azaltma yönünde yeni politikalar uygulayacaktır. CHP, iç göçü besleyen olumsuzlukları ortadan kaldıracak uygulamalar yanında, iç göçün ülke coğrafyasında dengeli ve sağlıklı olarak gerçekleşmesini, göç eden nüfusun gittiği kentlerde sağlıklı bi yerleşme ve barınma ortamına kavuşmasını sağlayacak ve her türlü yasal düzenlemeyi yapacaktır.
  1. Kentsel Konutlar Metropollerde ve hızla büyüyen kentlerde, ikili bir barınma yapısı oluşmuştur. Bu kentlerde nüfusun ancak yarıya yakını vasıflı ve sağlıklı kentsel konutlarda oturabilmektedir. CHP, izleyeceği kentleşme politikaları ile, sağlıklı ve vasıflı kentsel konutların üretilebilmesine engel olan olumsuzlukları ortadan kaldıracak, Kentleşme Fonu ile konut üretimini destekleyecek ve toplu konut üretimini yeni bir örgütlenme çerçevesinde hızlandıracaktır.
  1. Gecekondular Gecekonduların oluşması, doğal sayılabilecek nedenlerle ve gerçekçi olmayan yetersiz politikalara dayandırılmakla beraber, gecekonduların oluşmasında, kentsel rant'tan pay alma yarışı ve yönetim aksaklıkları ile siyasal kaygıların önemli ölçüde etkili olduğu yadsınamaz. Cumhuriyet Halk Partisi, izleyeceği kentleşme politikaları ile, gecekondulaşmayı geriletecek ve zaman içinde gecekondulaşmayı aşacak bir ortam yaratacaktır. CHP, böyle bir ortam ve aşama sağlayıncaya kadar, varolan gecekondulara, bugünkü alışkanlıklara, oldu bittilerle ve gözyumma yaklaşımıyla yenilerinin eklenmesine kesin olarak engel olurken, planlanmış ve en alt düzeyde de olsa fizikî, teknik ve sosyal altyapıları oluşturmuş gelişme alanlarında, gecekondu sürecini yasallaştırarak konut yapımını kolaylaştıran ve yönlend iren yeni bir model uygulamaya koyacaktır.
  1. Yazlık Konutlar Yazlık konutların çok büyük bir bölümünün yıllık kullanım süreci oldukça düşük bir düzeydedir. Cumhuriyet Halk Partisi, kentlerde konut açığı kapanıncaya kadar yazlık konutları desteklemeyecektir. Yazlık konutların, iç ve dış turizm kullanımına yönlendirilmesi özendirilerek, yıllık doluluk oranlarının arttırılması olanakları değerlendirilecektir.
  1. Kırsal Konutlar Kırsal konutların niteliklerinin yükseltilmesi büyük önem taşımaktadır. Cumhuriyet Halk Partisi, korunması gerekli olan kırsal yerleşmelerde, konutların iyileştirilmesi ve depreme dayanıklı hale get irilmesi amacıyla teknik yardım ve kredi desteği sağlayacaktır. Korunmaması gereken kırsal yerleşmelerin ise yer değiştirmesini kolaylaştırmak ve hızlandırmak için özel destekleme politikaları uygulayacaktır.